Ienheid

Na een goed ontbijt zeggen we onze gastvrouw gedag. We wensen haar sterkte bij de operatie aan haar heup en een spoedig herstel daarna. Wij gaan vandaag door natuurgebied van It Fryske Gea. En de zon schijnt al. We hebben er zin in.

Via het Reigerbos bereiken we zuidelijk Heerenveen. Geheel onverwacht staan we plots voor stadion Thialf. “Het huis van kampioenen, de kraamkamer van schaats­legen­den, de concertzaal van uitzinnige schaatsfans”, staat er op de website. Ik was ooit bij een Europees Kampioenschap. Als het dweilorkest voor ons vak stond te blazen, was het inderdaad een waar volksfeest.

Onder Heerenveen rijden we direct een natuurgebied van Het Friese Landschap in. De rust is overweldigend. Het zonlicht vrolijk makend. Het doet soms denken aan onze eigen Krimpenerwaard. Dat ook wel het Friesland van Het Groene Hart genoemd wordt. Alleen zijn de horizonten hier nog ruimer en de vaarten, sloten en meren nog talrijker. Friesland bestaat uit ongeveer net zoveel water als land. En dat is te merken. De wateren worden heel druk bevaren. Wij fietsen er vaak langs af en moeten regelmatig stoppen bij bruggen die openstaan. Maar dat is vandaag niet vervelend.

Met die zomerse ochtendzon is het extra geweldig om hier te zijn. Behalve ‘schippersvolk’ die veruit in de meerderheid is, zijn er ook wandelaars en fietsers die van het ruime gras-en waterland genieten. En ruimte is hier volop. De vrolijke vergezichten tussen rietkragen door zijn vaak adembenemend. Dit is Friesland op haar best. Wij snappen wel dat Friezen trots zijn op hun provincie. Guus Meeuwis zingt in het lied ‘Brabant’ niet zomaar “was men maar op Brabant zo trots als een Fries”.

Friesland is veel ouder dan Nederland. Weliswaar met andere gebiedsgrenzen. Het had van oorsprong nog een Oud Germaans geloof met goden als Wodan/Odin, Donar/Thor, en Tiwaz/Tyr, zoals wij op de lagere school leerden. Bonifatius trok al in de achtste eeuw naar Friesland om de Friezen tot het christendom te gaan bekeren, maar werd bij Dokkum gedood. Na de definitieve veroveringen door Karel de Grote werd het christendom onder Frankische druk alsnog in heel Friesland ingevoerd. Geloof was geen keus.

De overgang tussen Hoge Middeleeuwen en Late Middeleeuwen was in Friesland een periode waarin een groot aantal kloosters werd gesticht. De abten van de belangrijkste kloosters speelden niet alleen een rol in hun klooster, maar drukten ook politiek hun stempel in het Friesland van de Friese vrijheid.

De periode tussen 1200 en 1500 staat in de Friese geschiedenis ook bekend als de periode van de Friese Vrijheid. De Friezen kregen die vrijheid geschonken door Karel de Grote uit dankbaarheid voor hun inzet voor zijn strijd in Rome. Die vrijheid bestond in de kern uit het ontbreken van een landsheer, waardoor de Friezen op zichzelf waren aangewezen. Het kan zomaar zijn dat dit de onderlinge verbondenheid, samenwerking en eensgezindheid heeft versterkt. Want zo gaat dat vaak als je een gezamenlijke uitdaging hebt.

In een van de vele praatprogramma’s waarin gesproken wordt over de oorlog in Oekraïne was geschiedschrijver en Europa-kenner Geert Mak aan het woord. Hij stelt dat Oekraïne tot voor kort een verdeelde samenleving was die bestond uit losse elementen. Maar de inval van Rusland veroorzaakt op dit moment een gezamenlijk moment in de geschiedenis die nu al een identiteit en eenheid van het Oekraïense volk doet ontstaan. Dit had Poetin nooit voorzien. De motivatie om te strijden voor het eigen land en haar vrijheid is enorm. Dit in tegenstelling tot het Russische leger en volk dat deze diepe motivatie niet kent.

Waar Europa steeds verdeeld, afwachtend en besluiteloos was – tot de oorlog die nog maar 5 dagen geleden is uitgebroken met de inval van Russische legers in Oekraïne – is nu plotsklaps eensgezindheid ontstaan. De gezamenlijke vijand die gruweldaden verricht en met de dreiging van kernwapens ons leven en vrijheid bedreigt, maakt dit met een groot schokeffect opeens een feit.

Opnieuw kan ik de woorden van Carel ter Linden aanhalen: “in mijn ogen is God een geestelijke werkelijkheid van liefde, trouw, recht, barmhartigheid, woede over onrecht, vergeving, verzoening, … En die werkelijkheid kan alleen door de mens gestalte krijgen, belichaamd worden. Het is een werkelijkheid die werkt op een andere manier dan we geneigd waren om te denken.” Zo kan woede over onrecht uit zichzelf niets tenzij ie wordt opgepakt door mensen die op de juiste wijze handelen naar aanleiding hiervan.

“Dit is geen tijd is voor wankelmoedigheid en terughoudendheid, maar voor vastberaden en eensgezind optreden”, zei premier Rutte gisteren.

En in zijn verklaring in de Tweede Kamer zei hij: “Met de Russische inval in Oekraïne is een pagina in het boek van de wereldgeschiedenis omgeslagen. Voor ons waren vrede, vrijheid en veiligheid generaties lang een gegeven. Die vanzelfsprekendheid is er vandaag niet meer.

We moeten de Russische agressie, Poetins agressie een halt toeroepen. Samen met onze partners en bondgenoten. Eensgezind, vastberaden, solidair.”

Veel Europese leiders drukken zich in krachtige bewoordingen uit en voegen daar nu ook de gezamenlijke krachtige daad bij. De Europese Unie en haar NAVO-bondgenoten hebben in korte tijd  grote stappen kunnen zetten. Rusland is door een ongekend streng sanctiepakket vergaand geïsoleerd. Daardoor worden de leiders van Rusland en de Russische oorlogsmachine financieel hard geraakt.

We weten niet hoe president Poetin gaat reageren – we houden ernstig rekening met het ergste –  maar de eensgezindheid die is ontstaan geeft hoop. Want werkelijk niemand had verwacht dat deze er zo plotseling zou zijn. Ook wij niet. We hebben daarmee niet alleen Poetin verrast, maar ook onszelf.

Er zullen nog maar weinig mensen zijn die geloven dat er een God bestaat die actief kan ingrijpen in deze bloedige en onmenselijke strijd. Toch denk ik dat veel mensen een schietgebedje doen en een hogere macht aanroepen. Op de een of andere manier zit dat diep in ons verankerd en vallen we er in tijden van grote nood toch vaak op terug.

Bob Wouda werkte zo'n 30 jaar voor de NAVO en was beroepsmilitair. Tegenwoordig pendelt hij heen en weer tussen Nederland en Oekraïne. Hij woont in Kiev met zijn vrouw en kinderen.

Hij zet zich actief in voor de stichting Platform Nederland-Oekraïne. Die verzamelt humanitaire goederen in Nederland. De rolstoelen en ziekenhuisbedden die hij verzamelt, worden ingezet in het ziekenhuis waar zijn vrouw werkt. Wouda laat zich niet gek maken door wat er nu gebeurt in Oekraïne. "De mensen zijn deze spanningen eigenlijk al sinds 2014 gewend, want sindsdien is er al onrust in de regio. Het leger van Oekraïne is inmiddels veel beter georganiseerd."

In een interview zei hij dat vrouwen in Oekraïne zo krachtig zijn. Hij denkt dat hun geloof daarbij ook wel een rol speelt.

Rutger Bregman vertelt in zijn boek ‘De meeste mensen deugen’ over de Amerikaanse filosoof William James (1842-1910) die vol was van de warmte van menselijke vriendelijkheid. Hij gaf een lezing waarin ‘de moed om te geloven’ behandeld werd. Hij beweerde daarin dat we sommige dingen nu eenmaal moeten geloven, ook al hebben we er geen bewijs voor. Hij gebruikte als voorbeelden vriendschap, liefde, vertrouwen en loyaliteit. Deze worden waar omdat we erin geloven. Natuurlijk kan het geloof altijd worden gelogenstraft, maar het is beter om te worden teleurgesteld door de hoop dan door de angst.

Rosenthal, een psycholoog van de Harvard universiteit werkte de opvatting over de kracht van positieve verwachting verder uit en deed er onderzoek naar. Hij ontdekte het Pygmalion-effect. Er zijn honderden studies naar gedaan in het leger, op universiteiten, in rechtszalen, in gezinnen, in verpleeghuizen en binnen bedrijven. En steeds bleek weer dat positieve verwachtingen machtige wapens zijn. Als leerkrachten meer verwachten, presteren leerlingen beter. Als verplegers meer verwachten, worden patiënten sneller beter. Als officieren meer verwachten, vechten soldaten harder.

Het komt hier op neer: ik heb verwachtingen van jou die mijn gedrag naar jou toe bepalen; en mijn gedrag naar jou heeft weer invloed op de verwachtingen die jij van mij hebt, die jouw gedrag naar mij toe bepalen.

President Volodymyr Zelensky is in persoon het voorbeeld van de vastberadenheid die Oekraïne na de inval laat zien. Zijn woorden in het centrum van Kiev, gekleed in een groen scherfvest en omringd door leden van zijn kabinet, zijn onvergetelijk. 'Wij zijn allemaal hier,' zei hij, ‘Wij verdedigen onze onafhankelijkheid.’ Zo staat hij voor zijn troepen en tussen zijn mensen, als held van zijn land.

Uit de vastberaden houding en de woorden van Zelensky spreekt hoop. Laten we hopen dat hij en zijn troepen stand kunnen houden. En laten we hopen dat de wereldwijde eensgezindheid en sancties ertoe lijden dat Poetin en zijn leger worden gedwongen om deze absurde oorlog te stoppen.

Friesland lijkt even heel ver weg. De Jabiksroute is opeens zeer onbelangrijk geworden. We fietsen Overijssel weer in. Via de Weerribben rijden we ditmaal met een ruime boog om Giethoorn heen. Met de LF9 route doen we het Drentsche dorpje Nijeveen bij Meppel aan. Daar houden we een korte ijspauze om af te koelen. Het is een warme zomerdag en we weten nog niets van de nare winterdagen van eind februari 2022. We weten nog niets van de brute Russische inval in Oekraïne. En we weten nog helemaal niets van de afloop ervan.

Laten we vertrouwen op de kracht die van de vastberaden houding van de wereldwijde gemeenschap uitgaat. Van mensen over de hele wereld die het goede verwachten. En laten we geloven in de kracht van die verwachting. Dan gaat ze vast uitkomen.