Hejje Durs?

Volgens steekproeven van het Centraal Bureau van de Statistiek rekent nog 45,9 % van de bevolking van 15 jaar of ouder zich tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering. Hun aantal neemt nog steeds verder af.

De katholieken vormen de grootste minderheidsreligie in Nederland. In 2019 beschouwde ruim een vijfde van de bevolking van 15 jaar of ouder zichzelf als katholiek, 14.8 % als protestant, 5 % als moslim en tussen de 5.3 en 6.5 % als anders gelovig.

De meeste katholieken wonen nog steeds onder de rivieren. In de provincies Brabant en Limburg beschouwt ongeveer de helft van de inwoners zich als behorend tot deze denominatie. Erboven is de groep katholieken veel kleiner alhoewel het percentage in de provincie Gelderland nog altijd 23.4 % en in Overijssel 22.6 % is.

We fietsen van de Rijn af richting Pannerden aan het Pannerdenskanaal dat Rijn en IJssel verbindt. In de dorpskern staat de Heilige Martinuskerk. Een enorme katholieke kerk. Door de Lobberdense Waard en de Groote Gelderse Waard rijden we naar Zevenaar. We passeren de katholieke Heilige Andreaskerk. In Giesbeek torent de torenspits van de katholieke Sint Martinuskerk hoog boven het dorp uit en in Doesburg vallen we neer op het terras van Eetcafé Bruut op het mooiste pleintje van de stad waar je goed zicht hebt op de Heilige Martinuskerk. Ook katholiek.

Heilige Martinus is veel beter bekend als Sint Maarten. In het Westerse Christendom is hij één van de meest vereerde heiligen omdat hij een eenvoudig leven bleef leiden ondanks zijn voorname positie. Sint Maarten is ook de schutspatroon (beschermheilige) van Utrecht. Hij werd beroemd omdat hij zijn mantel deelde met een bedelaar. Afbeeldingen daarvan zijn op veel plaatsen in Utrecht terug te vinden. Sint Maarten staat voor universele waarden als verbinding en solidariteit. Op 11 november wordt het Sint Maartenfeest nog altijd gevierd in verschillende delen van Nederland.

In Doesburg zijn we de Achterhoek binnen gekomen.  Door secularisatie en ontkerkelijking is het aantal gelovigen sterk afgenomen. Vooral de katholieke kerk heeft ingrijpend moeten reorganiseren. Nadat in het begin van de 21e eeuw de dekenaten waren opgeheven werden vervolgens in de hele regio rooms-katholieke parochies samengevoegd. Verwacht wordt dat steeds meer kerken hun deuren zullen moeten gaan sluiten.

Ook het aantal katholieke missen is sterk verminderd vanwege het steeds verder afnemende kerkbezoek. Het aantal zondagse kerkbezoekers in het bisdom Utrecht (dat ook de Achterhoek omvat) is gedaald tot minder dan één procent van de bevolking.

We verlaten het schilderachtige Doesburg en zoeken het fietspad langs de IJssel richting Zutphen. Want we hebben een overnachting geboekt in Warnsveld dat ertegenaan ligt. De Sint Martinuskerk aldaar is sinds de beeldenstorm in het bezit van de Nederlands Hervormde Kerk. Maar basisschool ‘De Scheperstee’ heeft nog wel haar katholieke identiteit behouden 😉.

De uiterwaarden van de IJssel zijn breed en bieden ruimte aan het rivierwater en de melkkoeien die erin mogen pootje baden. Na de oversteek van de Rijn is de lucht steeds meer open getrokken en is de zon zelfs heel uitbundig gaan schijnen. Het landschap ziet er daardoor minder woest uit. Het is nu vooral vredig, rustig en stil. Voor pelgrims is dit vast een mooi deel van de route om stil te staan bij hun leven.

In het Latijn wordt een pelgrim peregrinus genoemd. Dat woord is samengesteld uit per (door, over, voorbij) en ager (akker). Een pelgrim is dus iemand die door of voorbij de akkers trekt.

Pelgrimage komt voor in het boeddhisme, het jodendom, de islam, het hindoeïsme en het christendom, als ook in andere, kleinere, godsdiensten als de bahai.

Godsdienstwetenschappers menen dat het reizen naar een heilige plaats het gevoel versterkt dichter bij het goddelijke te komen. Sommigen stellen dat de reis belangrijker is dan het reisdoel omdat ‘onderweg zijn’ een catharsis (emotionele zuivering) kan veroorzaken. Er zou ook gepelgrimeerd worden omdat men uit is op een “historische sensatie”. Naast een esthetische ervaring geeft de historische sensatie ook een gevoel van ‘direct contact’ met het verleden.

Sinds de Reformatie bleef het pelgrimeren iets typisch katholiek. Binnen het protestantisme komt het niet voor, al zijn er wel protestanten die als toerist Luthersteden als Wittenberg of Erfurt bezoeken.

Elke tijdsperiode kent het idee van pelgrimeren. Veel niet religieuzen pelgrimeren tegenwoordig ook. Modern pelgrimeren is een tocht naar een plek met een spirituele betekenis.  Doorgaans met de bedoeling om inzicht te verwerven in jezelf. Om jezelf en je leven met enige afstand te beschouwen. Niet het einddoel van de pelgrimstocht maar de weg ernaar toe is waar het om gaat. De ongemakken die je onderweg eventueel tegenkomt brengen je op andere plaatsen in jezelf waardoor de reis die je letterlijk onderneemt zich ook van binnen afspeelt.

Het zal allemaal wel. In het prachtige stroomdal van de IJssel kunnen wij ons heel gemakkelijk voorstellen dat er veel pelgrims gelopen hebben. En ook vandaag komen wij regelmatig wandelaars tegen met een rugzak op de rug. In hen zie je eerder een pelgrim dan in het groeiende aantal fietsreizigers dat we tegenkomen met volle bepakking. Net zoals wij. We denken dat je lopend gemakkelijker stil kunt worden. Tenzij je helemaal alleen op pad gaat met de fiets. Dan word je vanzelf meer overgeleverd aan je innerlijke stem. Ik spreek uit ervaring.

We hebben al honderd kilometer gefietst. Dat is genoeg voor vandaag. We besluiten daarom de kortste route naar Warnsveld te gaan. Onder Zutphen langs. We rijden van de IJssel weg maar komen toch nog in een buitenwijk van Zutphen terecht. De weg waarlangs de B&B ligt, blijkt kilometers lang te zijn en loopt door in het landelijke gebied ten noorden van de dorpskern.

De overnachting is geboekt via bedandbreakfast.com. Op deze site vind je de minder commerciële B&B’s. Je wordt dan meestal in een wat persoonlijker omgeving ontvangen. Dat is ook nu het geval. We rijden een net bestraat pad op. De tuin is bijzonder goed onderhouden. Er staan sierlijke lantaarns langs het pad. Voor de garagedeur staat een grote auto met Duits kenteken. Heel eerlijk gezegd krijgen we de indruk dat deze mensen een andere levensstijl hebben dan wij. Huis en tuin roepen geen gemoedelijke sfeer in ons op. Nou ja, wat geeft het eigenlijk. We zijn er maar voor één nacht. Wat maakt het uit.

Een wat oudere mevrouw doet de deur open. Zeker vriendelijk, maar ook wat formeel. Ze wijst ons waar we de fietsen kunnen zetten en laat ons daarna zien waar we kunnen slapen en waar de badkamer is. Het ziet er allemaal keurig en verzorgd uit. Als we weer naar beneden lopen zien we boven de trap een grote prijzenkast hangen met bekers en medailles erin. Het is een van de dingen die een aanknopingspunt vormen voor gesprek. Want de mevrouw is uit zichzelf niet zo spraakzaam, eerder wat bescheiden en gesloten.

Ze nodigt ons uit om in de tuin een welkomstdrankje te komen drinken. Haar man komt ook op het terras zitten om ons te ontmoeten. We praten over de gymvereniging waar de mevrouw tot voor kort lid van was maar die helaas te weinig leden had om nog te kunnen blijven voortbestaan. Spullen uit het interieur van de vereniging werden verdeeld onder leden. De mevrouw die al vanaf haar jeugd geen gymles oversloeg, vond het leuk om de prijzenkast mee te krijgen. Ze vertelt over de oefeningen aan de ringen en op de brug die haar voorkeur hadden. Wij vertellen over mijn schoonmoeder die ook al vanaf haar jeugd actief lid is van de gymvereniging op het dorp. En nog steeds.

De man blijkt onze regio te kennen omdat hij enige tijd postbode is geweest in Rotterdam. Aangezien ik ruim zes jaar postbezorger was en regelmatig op de hoofdvestiging kwam waar de ‘wijken werden voorbereid’ – met het sorteren van de post – hebben we ook hier een gespreksonderwerp te pakken.

Als wij vertellen dat onze fietsreis gebaseerd is op de Jabikspaad-route komen we natuurlijk ook nog te spreken over ‘geloven’. De man en vrouw hebben een Nederlands Hervormde achtergrond maar zijn geen kerkgangers meer. We spreken over de ontkerkelijking van Nederland en het verlies van ‘gedeelde waarden’ die daarmee gepaard gaat.

Mijn vrouw heeft het er ook weleens over om een ‘vrienden-op-de-fiets-adres’ te gaan zijn in de toekomst. Ik acht mijzelf daar niet zo geschikt voor. Hoezeer ik ook geïnteresseerd ben in mensen en hun verhaal moet ik er niet aan denken om op allerlei momenten mijn huis open te stellen voor gasten die ik niet ken. Ik vind dat nogal wat. Ik bewonder de mensen die daar wel heel goed in zijn.

Ik denk terug aan verschillende adressen waar we eerder verbleven: in België waar de gastheer erop stond speciaal voor ons een salade van tomaat en ajuin (ui) klaar te maken. In Schotland waar de gastvrouw ons bij haar afwezigheid bij aankomst liet ontvangen door een bevriende schaapherder(in) die voor ons een Schotse specialiteit bereidde en zeer leuke verhalen had. In het zuiden van Engeland waar de gastvrouw vers fruit uit haar tuin bracht. En op de vele adressen in Nederland waar we zo attent zijn ontvangen en in de watten gelegd.

In de Bijbel onderstreept Paulus dat 'een opziener gastvrij moet zijn' (Timotheüs 3:2). Paulus herhaalt dit in een brief aan Titus. Het Griekse woord voor gastvrijheid is philoxenon en betekent: liefde geven aan vreemdelingen. Van christenen werd een gastvrije houding verwacht ten opzichte van rondreizende predikers of gelovigen. Zij stonden klaar om hen te voorzien van eten en een verblijfplaats, zodat men niet in smerige en gevaarlijke herbergen hoefde te slapen. Later zijn er andere vormen van gastvrijheid in beeld gekomen. Maar in essentie betekent gastvrijheid de bereidheid om anderen (kort of langdurig) in je huis op te nemen.

De volgende ochtend ontbreekt het ons aan helemaal niets bij het ontbijt in de woonkamer. Meneer leest de krant op een andere plek in huis om ons wat privacy te geven en mevrouw doet haar uiterste best om het ons goed te laten smaken. Ze vindt het zeker leuk om met ons te praten maar laat ons ook steeds weer even alleen door zichzelf terug te trekken in de keuken.

Hulde aan de echte gastvrouwen en gastmannen onder ons. Ik behoor daar niet toe en heb misschien nog wel wat te leren!