Een groter verhaal

Na een te warme woelige nacht – ondanks de grote ventilator aan het plafond – ga ik naar beneden om koffie te maken in de gezamenlijke keuken. Gisterenavond zijn er nog meer bezoekers gekomen in B&B ‘Jan’. Ik doe zachtjes om hen niet wakker te maken. Met twee dampende mokken koffie loop ik de houten trap weer op. Mijn vrouw en ik bespreken de route die voor ons ligt. Via Naarden en Muiden fietsen we onder Amsterdam door naar Abcoude. Steeds door grasgroen waterrijk land en dorpen, zoals wij dat het liefst hebben.

We trekken de fietskleding aan en pakken de tassen alvast in. Er wordt een ontbijt geserveerd op het terras aan de Vecht. Op de lange houten tafel staan allemaal verse producten. Wij zijn de eersten en kiezen de plek aan het water. Aan de overkant staat een seniore mevrouw in badpak. Ze draagt een badmuts zoals dat vroeger nog heel gewoon was. Ze daalt een metalen ladder af die aan de oever bevestigd is. Ze gaat zwemmen in de rivier. Dat doet ze iedere ochtend. Ze heeft afgesproken met een dorpsgenote. We horen hen beschaafd converserend aan ons voorbij zwemmen. Hun stemmen dragen ver over het nog stille wateroppervlak.

Na het ontbijt fietsen we schilderachtig Vreeland uit. We blijven nog even langs de rivier rijden voordat we afbuigen richting Naarden. Ook onder Amsterdam is het nog heel goed mogelijk om door groen land te fietsen. De zon straalt alweer en de temperatuur loopt opnieuw vlot op naar tropische waarden. Maar op de fiets deert ons dat niet. Wij genieten van de stralend uitbundige zomer. In deze coronatijd waarderen we het extra.

We gaan door vestingstad Naarden en passeren de studio van binnenhuisarchitect Jan des Bouvrie die in 2020 overleed. Natuurlijk denken we als vanzelf terug aan hoe hij en zijn vrouw door Gert Jan Dröge onveranderlijk werden neergezet in het televisieprogramma ‘Glamourland’ met de uitroep “Hallo, daar zijn we weer”. Het interieur van Des Bouvrie was te herkennen aan strakke vormen en het gebruik van veel wit. Hij ontwierp van binnen naar buiten om zoveel mogelijk licht, ruimte en symmetrie te creëren. Wij houden nog steeds van licht en ruimte en passen dat graag toe in onze eigen woning. Met de tuin als verlengstuk van ons huis.

Het is heel gewoon om je huis en tuin zo in te richten dat ze overeenkomen met de eigen smaak en voorkeur. Daarop hebben we veel invloed, dat laten we niet over aan het toeval. Zoals we in ons leven maar heel weinig overlaten aan het toeval. Eigenlijk proberen we alles zo goed mogelijk in de hand te hebben. Dat is zelfs een beetje onze volksaard geworden. Nederland regelland. En de koopman en de dominee zijn de twee archetypen van de Nederlandse samenleving  die daarop steeds toezicht hielden. Waarbij de koopman het geweten van de dominee is en vice versa. Nu eens voert de koopman de boventoon en dan weer de dominee.

Maar de gezamenlijkheid is gaan ontbreken in onze samenleving. Heel geleidelijk is dit gegaan. We stonden erbij en keken ernaar. Wij maken geen deel meer uit van een groter verhaal maar staan er tegenwoordig steeds vaker alleen voor.  Door ontzuiling, individualisme en globalisering  zijn de grote verhalen afgebrokkeld. We bevragen elkaar voortdurend over waarden en normen maar zijn nog maar slecht in staat om verbinding te vinden met elkaar. Bij het wegvallen van grootheden als Gandhi, Martin Luther King, Moeder Teresa, Mandela en Desmond Tutu is alleen de Dalai Lama nog over als moreel en geestelijk leider waaraan we ons geweten zouden kunnen spiegelen.

Angela Merkel werd wel het geweten van Europa genoemd. Ik kan er momenteel geen andere Europese premier of president op betrappen. Het ontbreekt ons aan een gemeenschappelijke moraal. Het ontbreekt ons aan gemeenschappelijke normen en waarden die als belangrijke richtlijn voor ons handelen kunnen worden beschouwd. Een groeiend aantal mensen mist een innerlijk moreel kompas dat staat afgestemd op ‘het goede’.  Want wat is dat goede? We missen morele leiders en we missen het grotere morele verhaal waaraan we ons gezamenlijk kunnen spiegelen en verbinden.

Heb jij je ook zo geërgerd aan het gedrag van zogenaamde Nederlandse F1 supporters in Oostenrijk? Erger jij je ook zo aan het afgenomen respect en het groeiende wantrouwen in de samenleving. Erger jij je ook zo aan het afgenomen besef van mijn en dijn. Ondervind jij ook de schade van grensoverschrijdend gedrag? En erger jij je ook zo aan het afgenomen algehele fatsoen?

Ik neem waar dat we belangrijke waarden aan het verliezen zijn. Door de ontkerkelijking is er geen plek meer waar we een spiegel krijgen voorgehouden en waar we gezamenlijk worden aangesproken op ons feilbaar menselijke gedrag. Ik mis eerlijkheid, waarheid, mededogen, het vermogen om te delen, respect, aandacht, verantwoordelijkheid, zelfdiscipline en het kunnen beteugelen van verlangens steeds sterker.

In gesprekken met ouders van basisschoolkinderen bleek al snel dat men zich vaak alleen voelt staan in de opvoeding. Vrijwel alle ouders willen hun kinderen maar wat graag goede normen en waarden meegeven maar hebben het idee dat zij tot een minderheid behoren. Vaak raken ze ontmoedigd door het gevoel tegen de bierkaai te vechten. Ze geven soms zelfs maar een beetje toe omdat ze hun kinderen niet buiten de groep willen plaatsen. Het is uit machteloosheid.

Opvoeden van een generatie kun je niet alleen doen. De moraal van de samenleving verander je niet in je eentje. Dat moet gezamenlijk aangepakt worden. Onze samenleving en maatschappij hebben dringend morele sturing nodig. Het is niet handig om te blijven wachten op nieuwe grootheden die gaan opstaan. Ga na welke waarden ontbreken in de samenleving en bepaal zelf hoe jij een bijdrage kunt leveren om deze een krachtiger rol te laten spelen om jou heen.

Mijn vrouw en ik zaten vorige week op het terras bij ‘Het Groote Museum’ naast Artis. Een man in maatpak kwam luid telefonerend vlak achter ons op het terras zitten. Hij voerde een zakelijk gesprek met veel vertoon van zelfgenoegzaamheid. Hij had geen oog voor de mensen om zich heen. Ik vroeg de man met identiek luide stem of hij zijn gesprek misschien ergens anders kon gaan voeren omdat hij de rust van ons en de andere terrasbezoekers verstoorde. Hij viel heel even stil, voelde zich zichtbaar ongemakkelijk in de schijnwerper die plots op hem gericht werd, en begon daarna op gedempte toon verder te praten zonder mij aan te kijken. Hij stond op en verliet het terras.

Geen idee of hij zich een volgende keer bescheidener en fatsoenlijker gedraagt – misschien heb ik een zaadje gezaaid? Of misschien was het heel onverstandig van me – mijn vrouw vreesde namelijk voor een slaande ruzie. Maar ik heb me voorgenomen niet langer slachtoffer te willen zijn van ‘waarde(n)’loos gedrag. Ik bezin me op wat ik kan doen in een groter verhaal.

Op naar de sluis van Muiden. Daar lopen de gemoederen vaak behoorlijk op tussen ervaren en onervaren schippers. Zeker met deze hitte. Maar daar zal ik me niet mee gaan bemoeien.